Đến với Lý Sơn khách thăm quan sẽ bắt gặp hơn 20 ngôi nhà cổ, nhà thờ, từ đường của các dòng họ lớn, trong đó hơn 10 ngôi nhà cổ có thể phục vụ khách tham quan hành trình và phục vụ loại hình nhà ở có phòng cho khách thăm quan thuê (Homestay). Đây là một điểm nhấn quan trọng cho trải nghiệm đảo Lý Sơn.

Đến với Lý Sơn khách thăm quan sẽ bắt gặp hơn 20 ngôi nhà cổ, nhà thờ, từ đường của các dòng họ lớn, trong đó hơn 10 ngôi nhà cổ có thể phục vụ khách tham quan trải nghiệm và phục vụ loại hình nhà ở có phòng cho khách thăm quan thuê (Homestay). Đây là một điểm nhấn quan trọng cho  chương trình đảo Lý Sơn.

Hệ thống nhà cổ trên đảo tuy đã được tu sửa nhưng vẫn giữ được những nét độc đáo như: Hoành phi, câu đối, tủ thờ được cẩn xà cừ có hàng mấy trăm năm tuổi. Đó là những hàng rào được trồng, tỉa thẳng tắp từ những cây chè tàu, điểm thêm vài bông hoa dâm bụt đỏ thắm đem lại cho Lữ khách một cảm giác an bình, nhẹ nhàng, thanh thản. Đặc biệt có nhiều nhà cổ vẫn lưu giữ được nhiều đồ cổ như bình, ly, chén, dĩa mang dấu ấn văn hoá thời tiền sử, văn hóa Sa Huỳnh, văn hóa Chămpa như gia đình của bác Phạm Thoại Tuyền, hậu duệ thứ tư của cai đội Hoàng Sa Phạm Hữu Nhật; gia đình ông đồ duy nhất trên đảo - nghệ nhân Võ Hiển Đạt; gia đình bác Trương Đạt…

Như Phó Giáo sư Chu Văn Tần nói "Nếu như Hội An có phố cổ như một bảo tàng sống về diện mạo thị cảng cổ, thì ở Lý Sơn hệ thống nhà cổ truyền thống rất độc đáo của một làng nông chài, xứng đáng được bảo tồn và tôn tạo phục vụ cho việc tìm hiểu một dạng văn hóa vật chất truyền thống của người Việt và giới thiệu rộng rãi cho khách tham quan hành trình trong và ngoài nước".

Qua khảo sát thực tế cho thấy, hệ thống nhà cổ trên đảo rất phù hợp và thuận lợi để phát triển mô hình trải nghiệm cộng đồng. Ngoài việc cung cấp chỗ ăn, ngủ chu đáo, khách thăm quan sẽ ở chung và sinh hoạt chung với người dân địa phương như thành viên trong gia đình, thông qua những hoạt động tập thể đó để trải nghiệm các giá trị sống và văn hóa của "Vương quốc tỏi". Và chủ nhà chính là những hướng dẫn viên sống động giới thiệu đến Lữ khách những nét đặc sắc trong ngôi nhà của mình, giúp khách thăm quan hiểu hơn về những giá trị văn hóa mà họ đang tìm hiểu. Đây cũng chính là nhu cầu cơ bản của lữ khách đến với chương trình cộng đồng, đặc biệt là Lữ khách quốc tế.

Để hệ thống nhà cổ trên đảo ngày càng có nhiều đóng góp vào mô hình hành trình cộng đồng và giúp mô hình này ngày càng phát triển đòi hỏi phải có sự chung tay, góp sức từ cơ quan quản lý nhà nước đến các công ty lữ hành và quan trọng nhất là nhận thức của chủ nhà cổ. Để khách thăm quan có được những trải nghiệm thật sự ấn tượng  khi đến với đất đảo thì chủ nhà cổ phải là một chuyên gia trải nghiệm, đồng thời nhận thức sâu sắc về dịch vụ mà mình cung cấp, lợi ích mà nó mang lại cho bản thân và giá trị đối với xã hội.

Vì vậy các cơ quan quản lý nhà nước về chương trình đào tạo các kỹ năng và năng lực cần thiết để cung cấp các sản phẩm hành trình cộng đồng. Ngoài ra sự đầu tư của chính quyền các cấp về cơ sở hạ tầng như: Giao thông, điện nước; hỗ trợ kinh phí để nâng cấp, tu sửa nhà cổ trên đảo… là yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy mô hình trải nghiệm cộng đồng trên đảo ngày càng hoàn thiện hơn.