hành trình Lý Sơn khách thăm quan không chỉ tham quan thắng cảnh nổi tiếng nơi đây mà còn được thưởng thức những món ẩm thực thơm ngon hấp dẫn. Trong đó món ăn mà Lữ khách không thể bỏ qua trong mỗi lần đặt chân đến miền đất đảo đó là cá bống đầm Phú Khê, với thịt cá bống săn chắc, đậm đà hương vị quyện với cơm gạo lúa mới dẻo thơm. Đây là món ăn mà người dân xứ Quảng thường dùng để đãi khách quý, hay nhưng người con xa xứ khi về thăm quê trong bữa cơm gia đình đầm ấm bên mái tranh nghèo…

Đầm An Khê hay còn gọi là Phú Khê, Cẩm Khê, nằm giữa xã Phổ Thạnh và Phổ Khánh, huyện Đức Phổ khá hoang sơ và thơ mộng, đây không chỉ là nơi phát hiện đầu tiên mà còn là chiếc nôi của nền văn hóa Sa Huỳnh với niên đại khoảng 3.000 năm trước. Nguồn thủy sản trong đầm khá phong phú, cung cấp thực phẩm cho cư dân Sa Huỳnh cổ và giờ là nguồn dinh dưỡng quan trọng đối với người dân sinh sống ven bờ. Tôm, cá, lươn, chình… vừa được vớt lên từ đầm có thể chế biến thành những món ngon tuyệt hảo, nhất là cá bống kho tiêu.   
   
Nếu có dịp rong ruổi trên vùng đất Sa Huỳnh, bạn sẽ được nghe chuyện đào hang dẫn dụ rồi bắt cá bống ở đầm An Khê khá hấp dẫn. Chuyện xảy ra cách đây hơn 20 năm về trước, khi lượng thủy sản trong đầm còn khá dồi dào.

Thông thường vào đầu tháng 3 – 8 âm lịch, nhiều người sống ven đầm ngắm hướng rồi đo bước chân, ngụp lặn đào hang dưới đáy. Họ dùng hai tay móc bùn tạo thành chiếc hang rỗng, hai đầu thông nhau tựa hầm ngầm dưới làn nước. Mỗi người sở hữu hàng chục chiếc hang, là nơi trú ẩn lý tưởng của loài cá bống khi đến mùa nắng nóng.

Vào trưa, những tia nắng chiếu xuống đầm như rọi vào chiếc gương khổng lồ, phản chiếu lấp lóa. Nước trong đầm dần nóng khiến lũ cá bống rủ nhau tìm hang trú ngụ. Nhiều người đeo chiếc giỏ đan bằng nan tre bên hông dò từng bước chân rồi ngụp lặn, thọc hai tay vào hai cửa hang để chặn bắt cá.

Những người lần đầu chứng kiến cứ ngỡ họ đang chơi trốn tìm trong làn nước xanh thẳm. Và dẫu rằng, “cá đã vào hang” nhưng không dễ bắt. Lực đẩy của nước khiến cơ thể nổi bập bềnh, kéo theo hai bàn tay rời khỏi hang. Chỉ chờ có thế, những con cá bống cái lanh lẹ lách khỏi lòng bàn tay và trườn qua khe trống ra ngoài. Những con bống đực dài ngoẵng, ốm tong teo nằm dật dờ trong hang rồi chui vào giỏ.

Những người có nhiều năm đào hang bắt cá bống ở đầm An Khê cho biết: Hầu hết cá trú ngụ trong hang là bống cái. Cả buổi lặn ngụp bắt được vài chục con nhưng chỉ vài con cá đực. “Cá bống cái rất khó bắt, chỉ hở tay một xíu là chúng thoát ra ngoài. Những con bống đực ốm nhách, nằm im như sẵn sàng chết khi đã làm tròn phận sự…

Tuy  nhiên giờ cá bống ngày một khan hiếm nên giá cũng khá cao, mỗi ký cả trăm nghìn đồng. Dẫy vậy, mỗi khi gặp mớ cá bống tươi rói thì nhiều bà nội trợ vội vàng mua và mang về kho tiêu. Sau khi mang về dùng dao cạo sạch vảy rồi móc bỏ mang và lòng cá, rửa sạch cá qua nước muối rồi cho vào nồi ướp với gia vị, tiêu xay nhuyễn và hành tím xắt lát gần cả giờ đồng hồ để thịt cá thêm săn chắc.

Để món cá bống kho tiêu thơm ngon bạn nên cho thêm chút nước đường nấu dẻo. Cho đường đen nấu theo phương pháp thủ công cùng ít nước vào nồi rồi đun nhỏ lửa đến khi có mùi thơm thì nhấc xuống khỏi bếp, cho vào tủ để dùng dần. Nồi cá bống ướp với gia vị, thêm ít nước đường đen nấu dẻo và nước vừa ngập cá rồi đun nhỏ lửa. Chừng nửa giờ sau, mở nắp, nồi cá kho bốc mùi thơm phức, cá sẫm màu trông thật bắt mắt.

Nhiều người kỹ tính kho cá trong nồi đất và đun nhỏ lửa bằng củi tre. Sau đó, vùi nồi cá kho vào trong bếp trấu để cá khô nhưng không cháy, hương vị càng thêm đậm đà, khi cá chín thì nhấc xuống khỏi bếp, gắp ra đĩa rồi rắc thêm ít tiêu xay nhuyễn lên trên là đã có món cá kho ngon tuyệt vời.

Vậy nếu có dịp đến đảo Lý Sơn- Quảng Ngãi khách thăm quan sẽ được thưỡng thức món cá bống thơm ngon tuyệt hảo, thịt cá bống săn chắc, đậm đà hương vị quyện với cơm gạo lúa mới dẻo thơm, ngon khó gì sánh bằng. Những bậc cao niên khi được thưởng thức món cá bống kho tiêu thường nhớ về ngày xa. Nhớ những ngày ngụp lặn đào hang, bắt cá, bữa cơm gia đình đầm ấm bên mái tranh nghèo.